Plaaslike Regering begrotingstoespraak 2013/14
Agbare Speaker
Agbare Premier van die Wes-Kaap
Provinsiale Kabinet Kollegas
Lede van die Provinsiale Wetgewer
Uitvoerende Burgemeesters
Munisipale Bestuurders
Vennote in Plaaslike Regering
Genooide Gaste
Dames en Here
Speaker,
Daar is min dinge wat so lekker is as om te sit en na ’n sport wedstryd te kyk. Ek is ’n groot ondersteuner van die Stormers en die Proteas en Bafana Bafana. Daar is een ding wat ek van sport weet: die span wat as ’n span saamspeel, wen die wedstryd.
Wanneer ek oor die werk van my Departement dink, weet ek dieselfde beginsel geld: dit wat ons bereik, bereik ons as ’n span. Dit is ’n span wat my Departement, ander regeringsdepartement, munisipaliteite, gemeenskappe en die Staande Komitees insluit.
Indien ons wil aanhou om die lewens van ons mense te verbeter, moet ons dit saam doen. Ons het nou een plan wat ons volg, naamlik die Nasionale Ontwikkelingsplan. Ons het een gemene Provinsiale Strategiese Uitkoms: dit is om dienslewering te integreer sodat ons die maksimum impak kan maak. Ons het dieselfde doelwitte en nou moet ons saam in dieselfde rigting trek.
Verbetering van Basiese Dienslewering
Speaker,
Die uitslae van die 2011 Sensus is vrygestel. Een aspek wat treffend is, is dat ons bevolking oor die afgelope dekade met 28.7% gegroei het. Toegang tot basiese dienste het terselfdetyd in die Wes-Kaap vermeerder. Toegang tot gepypde water was in 2001 98.3% en nou is dit 99.1%. Toegang tot spoeltoilette was 88.5% en dit het tot 91.6% vermeerder en die aantal mense met geen toilet geriewe is van 7.7% tot 4.7% verminder. Toegang tot elektrisiteit vir beligting het vanaf 78.8% tot 93.4% gegroei.
Dit beteken dat, ten spyte van die groot groei in die aantal mense in die Wes-Kaap, toegang tot basiese dienste nie slegs met hierdie vermeerdering tred gehou het nie, maar selfs verbeter het. Dit is bereik omdat ons almal saam gewerk het: die nasionale regering het die befondsing verskaf, die provinsiale regering het die tegniese ondersteuning gebied en munisipaliteite het die projekte geïmplementeer wat dit moontlik gemaak het.
Speaker, my Departement het oor die afgelope paar jaar groot klem op die opgradering van water en sanitasie infrastruktuur geplaas. Ons het in 2010 ’n Water en Sanitasie Plan vir alle distriks- en plaaslike munisipaliteite in die Provinsie voltooi en ons het munisipaliteite aktief ondersteun om projekte te implementeer.
Ek is trots om te sê dat afval water behandelingswerke tans gebou word, en ander is reeds voltooi, in onder andere Paarl, Wemmershoek, Swellendam, Worcester, Uniondale, Robertson, Citrusdal, Knysna, Piketberg, Struisbaai, Paternoster, Lambert’s Baai, Malmesbury en Saldanha Baai.
Afval water projekte sal tydens 2013 in Velddrif, Ladismith, George, Wilderness, Barrydale, Nelspoort, Stellenbosch, Montagu, en Klapmuts gebou word. Water-verwante projekte sal in Stettynskloof in Worcester, Struisbaai, Napier, Calitzdorp, Albertinia, Thembalethu in George, en Kwanokuthula in Plettenberg Baai gebou word.
Dit is ’n baie lang lys, en demonstreer die munisipaliteite se toewyding daaraan om ’n veilige en gesonde omgewing te skep.
My ingenieurspan ondersteun munisipaliteite deur die projek beplanning- en implementeringsproses en munisipaliteite het weereens meer as 99% van die Munisipale Infrastruktuur Toelaag toewysing spandeer. Ek wil ons vennote wat dit moontlik gemaak het, bedank.
Verteenwoordigers van die Departemente van Watersake, Kultuursake en Sport, Omgewingsake en Ontwikkelingsbeplanning en die nasionale Departement van Samewerkende Regering ontmoet maandeliks met munisipale ingenieurs om struikelblokke tot implementering te identifiseer en te verwyder. Ons sou dit nie bereik het as ons nie as ’n span gewerk het nie.
Speaker, ons het in die laaste jaar daarop gefokus om veral vyf munisipaliteite met infrastruktuur beplanning by te staan. Die uitkoms was ’n eenvoudige, implementeerbare infrastruktuur plan vir Theewaterskloof, Kannaland, Stellenbosch, Matzikama en Cederberg. Elke plan dek die stand van massa infrastruktuur, ruimtelike en ekonomiese perspektiewe, prioriteitsprojekte en finansiële kapasiteit. Ons sal in die komende jaar bystand aan ’n verdere sewe munisipaliteite bied.
Wanneer infrastruktuur in plek is, moet dit onderhou word en gemeenskapslede wat die dienste gebruik wat deur die infrastruktuur voorsien word, moet vir die dienste betaal. Ek is verheug dat die meerderheid van inwoners in ons Provinsie vir hul dienste betaal en ek doen beroep op dié wat nie betaal nie om deel van die span te word en ons te help om dienslewering te befonds.
Verbetering van Regering en Administrasie
Speaker, ’n munisipaliteit kan sleg doeltreffend en volhoubaar funksioneer as daar goeie regeringstelsels in plek is.
Een van hierdie is ’n stelsel wat nakoming met die wette en regulasies wat op munisipaliteite van toepassing is, verseker. Ek het verlede jaar belowe dat ek munisipaliteite met ’n nakomingsmodel sou bystaan. Ons het hierdie jaar vier munisipaliteite gehelp om hiedie model te implementeer. Dit is ’n hulpmiddel wat baie voordele inhou: dit laat munisipaliteite toe om na te speur hoe hulle aan die 16 mees belangrikste plaaslike regerings wetgewings voldoen, en dit stel vir my in staat om my monitering- en ondersteuningsfunksies uit te voer.
Hierdie nakomingsmodel sal slegs werk as ons almal daar toegewy is. Munisipaliteite moet nakoming ernstig opneem, aangesien dit ’n steunpilaar van goeie regering is en dit sal bydra tot beter oudit uitkomstes.
Die meedoeningsmodel sal in die toekoms 44 wette dek, en later sal dit uitgebrei word tot meer as 100 wette. Ons sal volgende jaar nog vyf munisipaliteite bystaan om hierdie model te implementeer en ek is verheug dat baie munisipaliteite die inisiatief neem om dit sonder ons finansiële ondersteuning te implementeer.
Ek het ook belowe dat my Departement munisipaliteite sou help om een stel verordeninge op te stel vir al die dorpe wat voorheen aparte rade gehad het. Dit word ’n Munisipale Kode genoem en my Departement het, met behulp van historiese rekords, 10 Munisipale Kodes saamgestel.
Ons sal volgende jaar nog 10 Munisipale Kodes saamstel en dit aan munisipaliteite te oorhandig. Ons kon verder, in samewerking met die Hanns Seidel Stigting en die Nelson Mandela Metropool Universiteit, opleiding in die toepassing van verordenings aan vier munisipaliteite verskaf.
Dit is ook belangrik vir munisipaliteite om bedrog en korrupsie uit te woed. My Departement het saam met die Hanns Seidel Stigting gewerk om teenkorrupsie bewusmakingsopleiding in al die Distrikte aan te bied en om bystand aan 11 munisipaliteite te gee om hul teenkorrupsie strategieë te implementeer. Twee honderd agt en veertig (248) munsipale raadslede en beamptes het hierdie sessies bygewoon.
Hierdie huis het in 2011 die Wes-Kaapse Wet op Voorregte en Immuniteite gefinaliseer. Inligtingsessies oor die implikasies van hierdie Wet is in hierdie finansiële jaar gehou en het 21 munisipaliteite en 204 raadslede bereik.
Die belangrikheid van die onpartydigheid van die Speaker, orde en respek in die raad, en die oorsig verantwoordelikheid oor uitvoerende en administratiewe aksie is volledig in hierdie sessies gedek. Hierdie boodskappe is belangrik omdat hulle slegs ’n paar van die verpligtinge is wat op raadslede geplaas word voordat hulle op die beskerming van voorregte en immuniteit kan steun. Ons het tydens hierdie sessies ook die deelnemers bewus gemaak van die behoefte daaraan om ’n veilige omgewing vir mense te bied om enige onreëlmatigheid aan te meld.
Die werk van raadslede is van die uiterste belang om goeie regering te verseker. My Departement het die derde fase van raadslid opleiding voltooi. Ons het die Provinsiale Tesourie en Departemente van Menslike Nedersettings en Omgewingsake en Ontwikkelingsbeplanning saamgebring en hulle het sektor-spesifieke opleiding oor finansiële bestuur, menslike nedersettings en omgewingskwessies gebied.
My Departement het saam met baie belanghebbendes gewerk om die hulpbronne te voorsien wat munisipaliteite benodig vir goeie regering. Saam met hulpbronne kom daar egter verantwoordelikheid: munisipaliteite moet daaraan toegewy wees om die nakomingsmodel te implementeer, om hul verordenings toe te pas en om bedrog en korrupsie na te speur en uit te wis.
Dit is my werk om te moniteer of munisipaliteite goed regeer word. Ek sal wetgewing ter tafel lê en bekragtig om Artikel 106 van die Wet op Munisipale Stelsels te versterk en om sodoende my oorsigsrol te versterk. Hierdie wetgewing sal my instaat stel om sekere inligting van munisipaliteite te versoek en om vinnig op te tree indien daar belangrike kwessies is.
Ek moes reeds in Swellendam optree. Dit is ’n voorbeeld van ’n span wat nie ’n gemeenskaplike doelwit het nie, en wat nie saam speel nie.
Ek het saam met die Minister van Samewerkende Regering, Richard Baloyi, gewerk om stabiliteit in Swellendam te bring. Ek het een van my Hoof Direkteure as Waarnemende Munisipale Bestuurder ontplooi, en ons maak vordering op sommige sleutel kwessies. Die Waarnemende Munisipale Bestuurder word aktief deur ’n aantal eenhede in my Departement ondersteun, insluitende Openbare Deelname en Munisipale Regering.
Speaker, wanneer mense nie saam werk nie, neem dit ’n lang tyd om die probleme wat ontstaan, uit te sorteer en dit sal vir Swellendam tyd neem om hul finansiële- en regeringsprobleme te oorwin. Ek is net so bekommerd oor ander onstabiele koalisies en het binne my magte opgetree om in te gryp en om ondersteuning te bied. Ek vra egter vir raadslede en amptenare om hul mense eerste te stel en om saam te werk.
Speaker, ek is baie bekommerd oor die hofsake teen munisipaliteite oor kwessies oor Eiendomstariewe. My Departement het ’n gebruikers vriendelike gids oor eiendomstariewe vir munisipaliteite vrygestel en bied nou bystand aan munisipaliteite om aan die wetlike vereistes mee te doen. Die Eiendomstariewe Fokusgroep, wat bestaan uit betrokke munisipale beamptes, speel steeds ’n belangrike rol in die deel van beste praktyke en om kwessies oor nakoming te onderstreep.
Saam met hierdie hulpbron kom verantwoordelikheid. Munisipaliteite moet stelsels in plek sit om nakoming te verseker en belasting betalers moet hul eiendomstariewe betaal.
Verbetering van Volhoubaarheid
Speaker, ek is baie bekommerd oor die langtermyn finansiële volhoubaarheid van munisipaliteite en die bekostigbaarheid van munisipale dienste. Dit is duidelik dat munisipale uitgawes styg en munisipaliteite kan min doen om hierdie stygings in te perk soos salarisse bo inflasie verhoog. Inkomste word op dieselfde tyd minder as gevolg van die sukkelende ekonomie en die groeiende aantal mense op Deernis Registers.
Ek bring voortdurend hierdie kwessies onder die aandag by die veskillende forums wat ek bywoon, insluitende die Samewerkende Regering MinMEC.
Een spesifieke bydra wat my Departement kon maak is in die area van Gedeelde Dienste. Ons het beperkte vaardighede, veral in die landelike gebiede, en hulle is duur. Dit maak sin vir munisipaliteite om kundigheid te deel. Ons kon oor die afgelope jaar bystand aan twee distrikte bied om gedeelde dienste te implementeer. Munisipaliteite in die Weskus het ’n Risiko Bestuurder aangestel wat in die volgende paar weke sal begin werk, terwyl die Sentrale Karoo munisipaliteite ’n regsgeleerde aangestel het om met basiese regsondersteuning en dissiplinêre kwessies hulp te bied en die interne oudit funksie word ook gedeel.
Ek is verheug dat die Duitse donateur GIZ onderneem het om vir ’n verdere twee jaar ondersteuning te bied in die uitbreiding van gedeelde dienste en inter-munisipale samewerkingsmodelle in die Provinsie. My span het ook begin om hul beste praktyke met kollegas van ander Provinsies te deel.
Ek glo dat ons ook kleiner munisipaliteite meer volhoubaar kan maak deur die tipe munisipaliteit van die Uitvoerende Burgemeester stelsel na die voltallige tipe te verander. ’n Groot gedeelte van hierdie munisipaliteite se begrotings word op die vergoeding van raadslede spandeer en in sommige gevalle dien die meeste van die raadslede op die Burgemeesterskomitee. Ek sal in die komende jaar ’n voorsteI oor hierdie kwessie voor Kabinet ter tafel lê.
Verbetering van Beplanning
Speaker, ek glo dat ons geïntegreerde ontwikkelingsbeplanning (GOB) in die Wes-Kaap na die volgende vlak geneem het. Meer as 15 departemente en agentskappe deel nou jaarliks hul projekte en planne, deur die GOP Indaba, met munisipaliteite. Hierdie projekte word nou in die meeste GOPe weerspieël. Dieselfde departemente werk saam met ons om die eerste weergawe GOPe van elke munisipaliteit te assesseer. Ek is verheug dat die algehele deelname by die GOP Indaba met 31% vanaf verlede jaar gestyg het.
Dit is ’n fantastiese voorbeeld van ’n span wat een doelstelling het en saam werk. Ek wil graag elkeen van die departemente wat aktief in die proses deelgeneem het, en ’n verskil in munisipaliteite gemaak het, bedank. Ek wil ook vir munisipaliteite vra om ons GOP assesserings te gebruik om beplanning en dienslewering te verbeter.
Hierdie jaar sal my Departement GOP ondersteuning selfs verder neem. Ons bied bystand aan munisipaliteite om hul eie “ruimtelike beleggingskaarte” te skep waar die regering belê en ons het sopas ’n werkswinkel hieroor met munisipaliteite geloods.
Baie mense verstaan nie hoe GOPe betrekking op hul daaglikse lewe het nie, en ’n fokus in die komende jaar sal wees om munisipaliteite by te staan met die ontwikkeling van woonbuurt ontwikkelingsplanne.
Hierdie planne weerspieël spesifieke gemeenskapsprojekte wat deur openbare deelname prosesse geïdentifiseer word en die verantwoordelikheid vir die implementering van hierdie projekte word duidelik in die munisipaliteit geïdentifiseer. Agt munisipaliteite sal intensiewe ondersteuning ontvang met die ontwikkeling en implementering van beide wyk bestuursplanne en woonbuurt ontwikkelingsplanne. Ons sal dit in vennootskap met munisipaliteite en hul wykskomitees doen.
Ons het wykskomitee inwyding opleiding aan alle plaaslike munisipaliteite gebied om sodoende deelnemende demokrasie te versterk en om die funksionaliteit van ons wykskomitees te verbeter. Hierdie opleiding het 1672 lede bereik. Ek wil graag die vennootskap met die Stad Kaapstad erken, wat gelei het tot die opleiding van 40 subraad personeellede in ’n “Lei die Opleier op” oefening om fasiliteerders in staat te stel om alle wykskomitee lede in die Stad op te lei.
My Departement het verlede jaar begin om GOP kapasiteit ontwikkelingswerkswinkels vir munisipale beamptes en raadslede te loods. Daar het tot op datum 394 raadslede en amptenare deelgeneem. Ek is verheug deur die positiewe terugvoer wat ontvang is, en gevolglik sal ons bykomende munisipaliteite en sektor departemente in die komende finansiële jaar teiken.
Ons verbeter ook ons beplanning vir rampe. Elke distrik het ondersteuning ontvang om hul Risiko en Weerloosheid Assessering op datum te bring en te onderhou en beplanning vir rampe word op hierdie Assessering gebaseer.
Dit het ons in staat gestel om munisipaliteite by te staan om ’n ramp risiko vermindering hoofstuk vir hul GOPe te ontwikkel. Ons het ses munisipaliteite elke jaar vir die afgelope drie jaar gehelp, en 18 het hul hoofstukke voltooi. Hierdie planne sal in die toekoms veiliger en meer volhoubare ontwikkeling verseker.
’n Totaal van 32 hindernisse wat rampe in die provinsie kan veroorsaak, is geïdentifiseer. Die prioriteit risikos is brande in informele nedersettings, veldvure en vloede. Die Rampbestuur Sentrum het die impak van sommige van hierdie hindernisse, soos herhaaldelike vloeding in die Montagu area, gemitigeer en ons sal met die betrokke owerhede werk om ’n mitigasie plan vir elke risiko te beplan.
Verbetering van Ramp Voorbereidheid en Beantwoording
Speaker, ek het in vorige jare die uitstekende werk van die Provinsiale Rampbestuur Sentrum geprys vir hul reaksie op brande en ander rampe.
Die brandspan bied steeds reaksie in die lug binne een uur van die aanmelding van ’n brand tydens daglig en ons het tot op datum 80 vlugte in die huidige seisoen gevlieg. Tenminste 66% van brande is binne die eerste uur geblus of onder beheer gebring, wat ondersteuningspanne op die grond instaat gestel het om toegang te kry en die brande onder beheer te bring.
Sekere uitgebreide aanvalsoperasies het ook plaasgevind. In die geval van die brande in Hermanus in Desember het brandblussing uit die lug vir langer as die eerste uur geduur en is grootskaalse skade voorkom. 26 landingstroke is deur die Wes-Kaap gevestig om logistieke ondersteuning aan die 8 vastevlerk “bombers” te bied, wat sodoende die diensleweringstyd verminder het en korter reaksie tye op brande verseker het.
Ons opgegradeerde Rampbestuur Sentrum huisves nou vir Werk met Vuur en ontvang regte tyd data voere van die Suid-Afrikaanse Weerdienste. Ons het ’n sterk vennootskap met Werk met Vuur, Cape Nature en die Distriksmunisipaliteite. Dit is selfs meer belangrik om as ’n span te werk wanneer goeie koördinasie benodig word en elke sekonde tel.
Ons sal tot in volgende jaar met hierdie vennootskappe voortgaan, maar ons sal ’n fokus op die voorkoming van informele nedersetting brande plaas. Deur samewerking met die forensiese patologiese dienste en die Mediese Navorsingsraad, het ons die groepe geïdentifiseer wat hoë risiko’s vir brande is, sowel as die rol wat alkohol- en middelmisbruik speel.
Ons het, saam met ons vennote, besluit om die NFPA 1035 Brand- en Lewensveiligheid opvoeder program as die provinsiale standaard aan te neem. Die “Learn not to Burn” kurrikulum is ontwikkel en implementasie sal die voorskoolse groep teiken. Ons het 20 Brand- en Lewensveiligheid Opvoeders van verskeie munisipaliteite in die Sentrale Karoo en Eden opgelei, en het deelnemers in die Gemeenskapswerk Program gebruik om die werk van Brand- en Lewensveiligheid opvoeders te verbreed.
Die Sentrum verrig baie ander werk waarvan u nie mag weet nie. Ons het noodbeamptes in Spesiale Operasies Reaksie opgelei. Dit beteken dat, as geboue instort, ons die kundigheid het om mense veilig te red. Dit is ’n hoogs gespesialiseerde kursus wat twee keer aangebied is, met 48 mense wat kwalifiseer. Ons het, tesame met die Provinsiale Nood Mediese Dienste en Munisipale Brand- en Reddingsdienste, ’n nasionale hulpbron ontwikkel wat op enige plek in die land ingespan kan word, indien nodig.
Ons moderne rampbestuur sentrum is ses keer oor die afgelope jaar geaktiveer. Ons het op drie geleenthede die geweldadige plaaswerker loononrus bestuur. Ons het ook die Sentrum geaktiveer om die vloede en sneeu in die Eden en Sentraal Karoo Distrikte in Julie 2012, sowel as die groot brande in die Kaapse Wynlande, Weskus, Overberg en Eden Distrikte in Januarie 2013, te bestuur.
Ons mees onlangse aktivering was op Vrydag, 15 Maart 2013 toe ons die Provinsiale Mediese Dienste bygestaan het om die groot bus ongeluk in die Hexrivier Vallei te bestuur en om vir Stellenbosch Munisipaliteit te help om regeringshulpbronne vas te maak in reaksie op die vernietigende brand in Khayamandi.
Speaker, ons kan baie bystand aan munisipaliteite en die publiek bied om rampe te voorkom en daarop te reageer, maar, aan die einde van die dag moet elke mens individuele verantwoordelikheid neem. Stompies en bottels kan nie in die veld gegooi word nie. Kerse en paraffien stowe mag nie naby kinders gelos word sonder toesig nie. Munisipaliteite moet bouregulasies toepas en die publiek moet gehoor gee aan hierdie regulasies om te verseker dat daar genoeg spasie tussen informele huise is.
Verbetering van Toegang tot Dienste
Speaker, ek het verlede jaar baie besonderhede oor die Thusong Program gegee. Die Wes-Kaap gee 76% van sy hulpbronne aan die arm mense en dit is een van menigte departementele programme wat slegs op die arm mense gefokus is. Ons het Thusong Liggingsplanne vir elke distrik ontwikkel en ek is gelukkig om aan te kondig dat 83% van die inwoners van hierdie Provinsie tans ten minste een keer per jaar toegang tot ’n Thusong Sone, Sentrum, Satelliet, Mobiele Thusong of Uitbreidingsdiens het.
Ons Mobiele Thusong program het baie uitgebrei. Ons het oor die afgelope jaar meer as 42, 044 mense deur 39 Mobiele Thusongs bereik. Ek kan nie begin om die impak in ’n persoon se lewe, wanneer ’n Mobiele Thusong na hul gemeenskap kom, te beskryf nie. Mense kry toegang tot baie regeringsdienste in een plek in een dag en dit beteken dat hulle dienste en voordele van die regering kan ontvang. Munisipaliteite en regeringsdepartemente is kritieke vennote in beide die Thusong Sentrum en die Mobiele Thusongs en ons sal in die komende jaar voortgaan met hierdie program.
Daar word elke jaar meer Thusong Sentrums gebou. Sentrums is oor die afgelope jaar in Langeberg (Robertson), Drakenstein (Paarl Oos) en Prins Albert Munisipaliteite voltooi. Dit is egter nie genoeg om ’n Sentrum te bou nie: dit moet doeltreffend wees in die lewering van dienste. My Departement het funksionaliteit aanwysers ontwikkel om aan te dui waar ’n Thusong Sentrum moet verbeter. Sentrums is in sommige gevalle as gevolg van swak bestuur nie volledig funksioneel nie en ons vra dat munisipaliteite die bestuur van hul Sentrums voorop moet stel. Ons het 72 Thusong Bestuurders en administrateurs in bestuur en kommunikasie opgelei.
Ons Gemeenskap Ontwikkelingswerkers (GOWs) kom uit arm gemeenskappe en hulle dien arm gemeenskappe. Die span het oor die afgelope jaar alle teikens wat in die Jaarlikse Prestasie Plan gestel is, oortref; hulle het meer as 300 inligtingsessies gehou, 14 regeringsinisiatiewe ondersteun, meer as 20,000 mense met spesifieke navrae bygestaan en 54 gemeenskapsprojekte ondersteun. Hulle is van onskatbare waarde vir gemeenskappe.
Mnr Speaker, ons ondersteun verder die Gemeenskap Werksprogam (GWP), wat deur die nasionale Departement van Samewerkende Regering in die provinsie geïmplementeer word. Die aantal terreine het vanaf 3 tot 13 gegroei en die aantal deelnemers aan die program is naby aan die teiken van 9000. Ons rol is om munisipaliteite en ander vennote aan boord te kry om die Program by te staan om die teikens te bereik.
’n Opwindende program soos die Gemeenskap Werksprogram dra ook egter enorme risiko’s. Baie deelnemers aan die program het vir my oor die afgelope weke gebel om te kla dat hulle nie betyds betaal word nie en ek doen beroep op die nasionale departement en die implementeringsagente om te verseker dat mense betyds betaal word vir die werk wat hulle verrig.
Gevolgtrekking
Speaker, ’n span verloor soms lede. Drie van ons kollegas is in die afgelope jaar oorlede. Oersen Herder was ’n GOW wat die Matjiesfontein Gemeenskap bedien het. Hy het die gemeenskap bygestaan om eienaarskap van Transnet huise te kry en hy het R3 miljoen gemobiliseer vir ’n kwekery en kruietuin projek, wat nou werk aan 79 tydelike werkers verskaf.
Paul Klaase was ’n GOW van Klawer wat die gemeenskap bygestaan het om twee plase deur die grondhervormings program te koop. Honderde kinders in die area word gevoer en geklee deur sy vennootskap met Katolieke Welsyn en Ontwikkeling. Corne Booyens was vir ses jaar die kantoor bestuurder in die kantoor van die Departementshoof. Sy het die afgelope jaar die Mobiele Thusong program bestuur en het meer as 30,000 mense bygestaan.
Ek wil graag my meegevoel aan die families bewoord en sê vir hulle dankie dat hulle dit moontlik gemaak het vir hul geliefdes om die mense van die Wes-Kaap met kundigheid en toewyding te dien.
Speaker, ek is vol vertroue dat ons as een span enigiets kan bereik wat ons beoog om te doen. Dit is egter ook in enige sport wedstryd belangrik om ’n sterk teenstaander te hê. Dit maak dat ons ons beste lewer en dat ons gefokus bly.
Ek wil die bydra tot die werk van die Departement deur die Opposisie, sowel as die Staande Komitees, erken. Julle vra uitdagende vrae en bied voorstelle aan. Dit hou ons verantwoordbaar en maak van ons ’n sterker span.
Speaker, wanneer ek oor die afgelope jaar terugdink, sien ek dat ons saam baie bereik het. Die uitdagings vorentoe is enorm, maar ek weet dat ons hulle saam kan aanvat.