Protea produsente van Suid Afrika: Transformasie seminaar

Dames en here, baie dankie vir die geleentheid om vanoggend met u te kan gesels.

Proteas is een van daardie spesiale produkte wat Suid Afrikaners op 'n emosionele vlak verbind tot Suid Afrika. Vra maar vir enige persoon wat al oorsee gereis het en dan ons absoluut unieke en pragtige proteas sien. Daar is nie nog so 'n blom in die wê,reld nie.

Maar proteas is ook ongelooflik divers. Die protea is juis as gevolg van sy diversiteit vernoem na die Griekse god, Proteus. Proteus kon volgens mitologiese bronne sy voorkoms verander soos hy wou. 92% van al die verskillende variasies van proteas kom ook net in die Wes-Kaap voor, so ons is inderwaarheid geseë,nd om so 'n unieke produk vanuit die natuur te kan hê, om mee te boer.

And proteas also opens doors of opportunity to those who work in the industry. Edwin Gouws was able to travel with me to the Chelsea Flower Show in London last year. He and his brother, Marius, were also honoured to meet with Prince Charles and Lady Camilla during their visit to Kirstenbosch last year.

Proteas het ook 'n spesiale plek in ons moderne geskiedenis. Tydens die gespanne tydperk toe daar oor ons nasionale simbole onderhandel is, was dit juis die embleem van 'n protea wat verskillende groepe bymekaar gebring het. Dit is ongelooflik om te dink dat 'n groen en goud springbok en 'n rooi en swart gebalde vuis mekaar gevind het by 'n pragtige blom.

So dit is vir my lekker om vandag oor bemagtiging, wat ook onder andere deel uitmaak van versoening, met die protea industrie te praat. Julle boer immers met 'n versoeningssimbool.

Buite op straat bestaan die persepsie dat 'n protea 'n geharde blom is en nie so delikaat soos byvoorbeeld 'n tulp of 'n roos is nie. Maar u as produsente weet baie goed dat proteas net soveel gekoester en vertroetel moet word indien mens suksesvol daarmee wil boer. Ek het dit self beleef verlede jaar op Berghoff saam met Marius Huysamer, toe daar vir my gewys is hoe die blomme individueel met sakkies toegemaak word om dit teen voë,l-en insekskade te beskerm.

Vriende, net soos u as industrie weet hoe om u blomme te koester en te beskerm, so moet ons ook na die mense kyk wat in die tou staan vir bemagtiging in hierdie industrie. En net soos dit harde werk verg met die proteas, so gaan dit ook harde werk verg met die mense.

Grondhervorming en bemagtiging word deur ons Nasionale regering as 'n prioriteitsaak gepropageer, maar wanneer dit by die werklikheid op grondvlak kom, is dit dikwels 'n ander saak. Ons moet die probleme in die proses duidelik verstaan sodat ons alternatiewe planne kan maak om wel vordering te maak.

Alhoewel daar tans nie meer 'n moratorium op aandeelhoudingskemas is nie, word daar ook nie na my kennis nuwe skemas goedgekeur of bevonds nie. Dit is frustrerend, want ek weet dat hierdie model werk, en daar is oorgenoeg voorbeelde om dit mee te staaf. Die Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming fokus tans op die herkapitalisering van bestaande projekte wat gefaal het. Ek dink nie dit is 'n goeie model nie. Ek dink dit is soos om geld in 'n bodemlose put te gooi, want daar was waarskynlik goeie redes hoekom sekere projek in die eerste plek nie gewerk het nie.

So wat nou? Ons moet ook soos Proteus onsself verander en aanpas indien ons in hierdie omstandighede suksesvol wil wees en vordering wil maak met bemagtiging. Ek dink my Departement se Kommoditeitsbenadering is 'n goeie voorbeeld, en 'n model wat wel transformasie en bemagtiging suksesvol kan bestuur.

Volgens hierdie model word 'n kommitee in elke kommoditeit saamgestel. Daar dien dan verteenwoordigers van al die verskillende rolspelers op hierdie kommitees. Dit behels gewoonlik boere, deskundiges, akademici, amptenare van die nasionale sowel as die Wes-Kaapse regering. In sommige gevalle sal die kommoditeitsorganisasie ook finansiele ondersteuning gee.

Hortgro se boompie projek is 'n goeie voorbeeld. Hier werk ons saam met hulle op 'n Rand-vir-Rand basis, en is in die proses om 600 hektaar vrugte bome te vestig vir bemagtigingsprojekte.

Met die kommoditeitsbenadering is dit dus in al die rolspelers se belang dat projekte moet slaag. Vanjaar het my Departement R142 miljoen vanaf Nasionaal gekry in die vorm van geoormerkte fondse. Daar word dus baie spesifiek voorgeskryf hoe die geld aangewend moet word, maar ons kan dit ook aanwend tot voordeel van ons kommoditeitsbenadering. Ons ondersteun en befonds dus vanjaar die volgende bemagtigingsprojekte in die verskillende kommoditeite:

• Suiwel: Melk Produsente Organisasie: R10.5 miljoen.
• Diere produksie, wat insluit varswatervis, grootvee, varke, volstruise en pluimvee: R23.8 miljoen.
• Skaap en wol: Nasionale Wolkwekers Vereniging: R4.5 miljoen.
• Graan: Graan Suid Afrika: R6.5 miljoen.
• Groente: Aartappels Suid Afrika: R11 miljoen.
• Wyn: VINPRO: R8.5 miljoen.
• Tafeldruiwe: SATI: R9.5 miljoen.

Ek sou graag wou sien dat ons die blomme ook as 'n kommoditeit of as deel van 'n groep kommoditeite inskakel by ons werk.

Ladies and gentlemen, but then we also have to ask ourselves the following question: What is successful land reform? My Department has developed 5 criteria to monitor the progress made by land reform projects and beneficiaries who the Department supported over the years. I can announce that based on preliminary results of the 202 land reform projects in the Western Cape:

• 74% has access to markets.
• 78% has sound financial management and record keeping systems.
• 50% are reinvesting in their farming enterprises.
• 76% are implementing their business plans.
• 50% are SARS compliant.
• 38% are Labour law compliant.

Dat daar in sommige aspekte nog baie werk gedoen moet word is nie te betwyfel nie. Ek het 'n doelwit gestel dat 60% van al ons bemagtigingsprojekte suksesvol moet wees, en ek is vol vertroue dat ons dit gaan bereik binne die volgende 5 jaar. Hierdie syfers is egter reeds baie beter as die nasionale sukses persentasie van slegs 10%. Ek is oortuig daarvan dat ons sukses grotendeels gekoppel kan word aan die goeie samewerking met die industrie rolspelers.

Ek weet daar is baie produsente daar buite wat graag met aandeelhoudingskemas sou wou begin. En ek weet ook dat hul beweegredes reg is en dat die projekte na alle waarskynlikheid suksesvol sou wees. Maar totdat ons meer duidelikheid vanaf die Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming kry oor die toekoms van grondhervorming, sou ek eerder na die kommoditeitsbenadering kyk om mense wat reeds gevestig is, te ondersteun.

In the Western Cape you have a government which beliefs in the development of people through economic growth. We are on your side when it comes to the empowerment of farm workers, and will continue to search for ways and means in which to leaverage money in this regard.

Vriende, grondhervorming is belangrik vir Suid Afrika. Dit is veral belangrik vir die mense wat in die tou staan om bemagtig te word. In Suid Afrika is ons bevoorreg om ook kommersië,le boere te kan hê, wat in dieselfde tou staan om hul hulp aan te bied. Boere wat graag hul mense wil bemagtig. By watter ander industrie in Suid Afrika is daar soveel welwillendheid?

Ek raak saam met die mense in die tou gefrustreerd wanneer politici van hulle vergeet. En politici in Suid Afrika vergeet maklik van die mense daar buite, want hulle is besig om te stry oor watter voordeel daar vir hom, of sy party, of vir sy faksie binne sy party, in elke moontlike situasie te vinde is. Politici is daar om oplossings vir die burgers se probleme te vind, nie om nog meer struikelblokke in die pad te wees nie.