NAMPO 2013

Landbouvriende, baie dankie vir die geleentheid om vanoggend met u te kan praat oor landboukwessies en hoe ek, en die Wes-Kaapse Regering, die pad voorentoe sien. Ek hoop ek kan vir u `n ander perspektief gee op dit wat u van ons in die koerante lees. Miskien is daar vir u lesse te leer uit ons ervarings.

Landbou en landbouers is `n nasionale bate. Dit is die plig van die staat om landbou te ondersteun sodat dit makliker en nie moeiliker is om te boer nie. Die regering moet onsekerheid uit die weg ruim sodat landbouers kan beplan vir die toekoms, maar in Suid Afrika is die regering tans die grootste bron van onsekerheid.

Botsende Politieke uitsprake en beleidsdokumente wat vir jare sloer. Hoe kan ons na 20 jaar nog steeds nie `n grondhervormingsbeleid hê nie?

Die landbousektor bate bestaan in die eerste plek uit mense. En dit is mense, en nie klimaatsverandering of droogtes of vloede wat tans vir die grootste uitdagings in landbou sorg.

Die onlangse landbou onrus wat die Wes-Kaap ervaar het was tot `n groot mate mensgemaak gewees As ek terug kyk en reflekteer op die gebeure staan enkele punte vir my uit:

• Weersprekende en onverantwoordelike politieke uitsprake. Eers verkondig die Nasionale Minister van Landbou dit aan dat die eise van R150 per dag `n oorwinning vir werkers is en almal wat gearresteer is moet vrygelaat word. Marius Fransman, ANC leier in die Wes-Kaap en Adjunk Minister vir Buitelandse sake, gaan staan op `n verhoog en sê die boere gaan nou kak. Beide Minister Tina en Adjunk Minister Marius sing egter teenoorgestelde deuntjies wanneer hulle met rolspelers vergader agter geslote deure.

• Die polisie: Ons het ongelooflike goeie samewerking van die polisie gekry en mens het die indruk gekry hulle doen hul bes met dit wat hulle tot hul beskikking gehad het. As die polisie net toegang gehad het tot die toerusting wat verlede saterdag ontplooi is vir Adjunk Minister Mothlanthe se besoek aan De Doorns, sou dinge ook baie gouer onder beheer gewees het.

• Die intensiteit van intimidasie was ongelooflik hoog gewees. In die eerste week van die onrus is Premier Zille saam met my De Doorns toe. Ondanks al die polisie en veiligheidswagte se teenkanting en advies beur die Premier haar pad oop tot in Stofland, die informele nedersetting wat die middepunt van die protes was. Daar sien en ervaar ons hoe `n klein groepie jong mans met knopkieries die skare so verskrik en verdeel dat niemand by die Premier kan uitkom nie.

• Een van die gevolge was dan ook dat sekere mense is vandag nader aan mekaar is as voor die staking. Daar was geleentheid vir almal om hul ware kleure te wys. Plaaswerkers het keelvol geraak vir vakbonde wat hulle nie verteenwoordig nie maar hul lewens omver kom gooi het. Dus word daar tans in die Wes-Kaap werkersforums gestig. Plaaswerkers wil vir hulself praat.  Dit gebeur spontaan, maar ons ondersteun dit.

• Die helde van die situasie was egter die gewone boere en plaaswerkers wat kalm gebly het ten midde van ongelooflike spanning. Niemand het geskiet nie. Onderlinge reelings is getref met plaaswerkers wat wou werk, maar wat nie veilig gevoel het nie. Plase is opgepas en mense was besorgd oor mekaar se veiligheid.

Dames en here: Ek veroordeel dit dat die Nasionale Beskermvrou van landbou geld vir `n organisasie gegee het wat deel was dat landbou bates afbreek en afbrand is. Vakbonde en politici moet dit nou vir eens en vir altyd in hul koppe kry dat apartheid verby is en dat die struggle verby is. Ons moet nou ophou afbreek en saamwerk om te bou aan die nuwe Suid Afrika. Die probleme wat as redes vir die protes aangevoer word (ongelykheid, armoede, werkloosheid) kan net opgelos word deur `n bou proses. Geld volg altyd die padvan die minste weerstand.

Vriende, en wanneer ek laasgenoemde sê ontken ek geensins dat daar probleme in ons sektor is nie. Maar die landbousektor kan nie verantwoordelik gehou word vir Suid Afrika se totale werkloosheidkrises en algemene behoefte aan beter basiese dienste nie.

 Suid Afrikaanse vakbonde moet tot die besef kom dat hulle ook `n verantwoordelikheid het om geleenthede te skep vir werkloses. Tans word die belange van vakbondlede bevorder tot nadeel van die ekonomie, en dit veroorsaak minder werksgeleenthede. Vakbonde is met hul huidige militante benadering besig om hul eie doodsvonnis op te stel deurdat hulle die gans wat die goue eiers moet lê verstrengel. Hulle is besig om meer te beding vir minder lede en die einde daarvan is een lid wat al die geld kry.

Ons was verlede Saterdag op De Doorns waar Adjunk President Mothlanthe `n tweede dialoog sessie met landbou gehad het. Die onrus het kusmatig op De Doorns begin en dit gaan nou ook klaarblyklik kunsmatig op De Doorns opgelos word.

Die Wes-Kaapse regering beskou die landbousektor, en daarmee saam al die landbouers in die sektor, as provinsiale bates. En omdat ons dit as `n bate beskou, wil ons graag sien dat dit soos enige ander bate veilig moet wees en dat dit moet groei in waarde en ook dividente moet kan uitbetaal. Daarom soek ons vir die Wes-Kaapse landbousektor:

• Groei. Ons soek 10% groei in produksie oor 10 jaar periode, of dan 1% per jaar.

• Volhoubaarheid. Navorsing om met minder insette meer produk te lewer.

• Prestasie. Ons wil vanaf regeringskant die omgewing skep waarbinne landbou kan floreer.

• Nuwe geleenthede kan benut. Ons Mark Toegang Program werk om nuwe markte vir produsente oop te maak. Ons wil sien dat Wes-Kaapse landbou uitvoere markaandeel behou en uitbrei. Ek vertrek binnekort vir die 3de keer na Chandong Provinise in China saam met `n groep wynprodusente waar ons `n platform kon skep vir bemarking in China. Ons voer die afgelope drie jaar elke jaar 50% meer wyn uit na China.

• Grondhervorming is belangrik vir Suid Afrika se toekoms. Maar dit gaan net werk as dit volhoubaar gedoen word. Ek verwag van my amptenare `n 60% sukses of meer t.o.v bemagtigingsprojekte. Ons werk saam met die kommoditeitsorganisasies in hierdie verband. Sommige kommoditeite gaan se ver as om elke Rand wat ons insit met nog `n Rand te ondersteun. Sulke projekte kan nie anders as om suksesvol te wees nie. Maar daar het ons toegang tot al die kundigheid om die nodige onderseuning te verskaf.

 Om die uitdagings van die landbou onrus aan te spreek het ons as Provinsiale Regering twee inisiatiewe van stapel gestuur:

• `n Onafhanklike navorsingsprojek wat gesametlik deur die Wes-Kaapse Ontwikkelings Vennootskap en die Wes-Kaapse Ontwikkelings Forum gedryf word. Die proses staan bekend as Future of Agriculture and the Rural Economy (FARE), en die navorsingspaneel is onder gedeelde leiding van Oud-Regter Antonie Gildenhuysen en, Venete Klein, wat tot onlangs op ABSA se Hoof Uitvoerende Direksie gedien het.

Hul opdrag is om `n toekomsvisie te skep vir landbou wat vir almal aanvaarbaar is. Ek wil u nooi, deel u drome met hule.

• `n Aksieplan van die Wes-Kaapse Regering wat deur my Departement gedryf sal word en wat oorwegend sal fokus op landbouers. Die aksies sluit in:

1.    `n Plaaswerker opname

2.    Beste praktyk gevalle studies om as rolmodelle te dien

3.    Jeug bemagtigingsprojekte

4.    Ondersteun etiese kodes. Wyn (WIETA) en vrugte (SIZA)

5.    Stimuleer gesprekke tussen werkers, werkgewers en regering op `n informele vlak.

6.    Kommunikasieplan wat suksesstories en werker en werkgewer regte sal bevorder.

7.    `n Tolvrye nommer vir plaaswerker aangeleenthede.

8.    Doelgerigte meganisasie opleiding om die realiteit van meganisasie in die landbousektor aan te spreek.

9.    Ondersoek verskillende plaaswerker behuisings modelle.

10.  Investeer in sportgeriewe vir plaaswerkers.

Wat dink ek moet die Nasionale Regering se uitgangspunt ten opsigte van landbou wees?

Die beginpunt moet die winsgewendheid van landbou wees. Indien die sektor meer winsgewend is kan dit die meeste van die uitdagings aanspreek. Ek glo die staat kan winsgewendheid bevorder deur die tipe ondersteuningsdienste, maar ook deur die kwaliteit van daardie ondersteuningsdienste, wat hy aanbied. Landbou winsgewendheid sal outomaties verhoog indien die nasionale regering ook begin om landbou as `n bate te sien, en nie as `n slaansak nie.

• Landbou benodig beleidsekerheid t.o.v grondhervorming en bemagtiging.

• Doelgerigte internasionale markstrategieë, en die beskerming van bestaande markte.

• Navorsing wat sal verseker dat ons die kompeterende voordeel bo ons internasionale kompetisie kan handhaaf. Ons kan nie meer staatmaak op goedkoop arbeid nie, en moet op produk kwaliteit, waardetoevoeging en diversiteit fokus.

• Opleiding om die regte vaardighede in ons sektor te vestig en te ontwikkel.

• Plaaslike produkte kan ondersteun word deur dit wetgewing te maak dat winkelrakke duidelik moet onderskei tussen plaaslike en ingevoerde produkte.

• Infrastruktuur soos paaie en hawens speel `n groot rol t.o.v winsgewendheid.

Vriende, landbou benodig `n regering wat met passie sal veg om Bek- en Klouseer op te los sodat ons rooivleis kan uitvoer. Landbou benodig amptenare wat snags wakker lê omdat ons nie volstruisvleis kan uitvoer nie. Amptenare wat oorsee sal vlieg om te pleit dat ons sitrus nie uitvoer markte verloor nie.

Op `n positiewe noot: Daarbly steeds baie geleenthede vir die ondernemers wat bereid is om aanpasbaar en innoverend te wees.U inspirasie is die feit dat SA u nodig het. Al kry ons nie die nodige erkenning nie, weet verseker ons land kan nie sonder sy landbouers klaarkom nie. Kom ons sê vir mekaar ons is onmisbaar in hierdie land.

Moenie net droom nie, maar  gee ook vir u drome vleuels. Vlieg oor die korttermyn probleme. Baie dinge gaan verander. mens gaan meer raak. Hulle sal en moet steeds eet. Hulle het u nodig. Laat dit u inspirasie wees.